دتکتور گازی یک دستگاه الکترونیکی است که طراحی شده تا به شناسایی و اندازهگیری میزان گازهای مخرب و خطرناک در محیطهای مختلف بپردازد. این دستگاهها برای افزایش ایمنی افراد و جلوگیری از حوادث ناشی از حضور گازهای خطرناک در محیطها مورد استفاده قرار میگیرند.
وظیفه اصلی دتکتور گازی عبور میزان گازهای مخرب از حد ایمنی
تعیین شده را نظارت و شناسایی نموده، در صورت افزایش میزان گازها به فراگیرنده
اعلام هشدار مینماید تا اقدامات ایمنی انجام شود.
برخی از کاربردهای رایج دتکتورهای گازی عبارتند از:
دتکتور گاز دیاکسید کربن: برای شناسایی دیاکسید کربن که یک گاز بیرنگ و بیبو است و در صورت انتشار از اتصال به منابع سوخت ممکن است منجر به مسمومیت از اتصال اکسیژن شود. دتکتورهای CO معمولا در منازل و اتاقهای خواب نصب میشوند.
دتکتور گازهای قابل اشتعال: برای شناسایی گازهای قابل اشتعال مانند متان، پروپان، بوتان و غیره. این دستگاهها در محیطهایی مانند کارگاهها و کارخانهها کاربرد دارند.
دتکتور گازهای سمی: برای تشخیص گازهای سمی مانند گاز گوگردی، گاز کلر و دیگر گازهای خطرناک که میتوانند بر سلامتی افراد تاثیر منفی داشته باشند. این دستگاهها در صنایع شیمیایی و پتروشیمی کاربرد دارند..
دتکتور گاز اکسیژن: برای اندازهگیری میزان اکسیژن در محیطهای کاری، به خصوص در مکانهایی که اکسیژن کافی وجود ندارد.
دتکتورهای گازی میتوانند با استفاده از مختلف تکنولوژیها
و سنسورها، انواع مختلفی از گازها را تشخیص دهند. آنها نقش مهمی در حفظ ایمنی
افراد و محافظت از محیطهای کاری و اجتماعی ایفا میکنند.
دتکتورهای گازی بر اساس نوع گازی که قرار است
تشخیص دهند، از تکنولوژیهای مختلفی استفاده میکنند. دتکتورهای گازی بر اساس
کاربردهای مختلفی که دارند، به وسیلهی سنسورهای مختلفی ساخته میشوند که در زیر
توضیحی کلی درباره چگونگی عملکرد آنها آمده است.
سنسورهای شیمیایی: بیشتر دتکتورهای گازی برای تشخیص گازها از سنسورهای شیمیایی استفاده میکنند. این سنسورها شامل یک ماده شیمیایی است که با تماس گاز مورد نظر تغییرات شیمیایی میکند. این تغییرات شیمیایی به کمک یک الکترود یا حسگر الکتروشیمیایی اندازهگیری میشود و به صورت سیگنال الکتریکی تبدیل میشود.
سنسورهای حرارتی: برخی دتکتورها از تکنولوژی حسگرهای حرارتی استفاده میکنند. این نوع دتکتورها تغییرات دما را در محیط تشخیص میدهند. به عنوان مثال، در صورتی که یک گاز قابل اشتعال در محیط حضور داشته باشد، این گاز باعث افزایش دما میشود و دتکتور به عنوان پاسخ هشدار میدهد.
سنسورهای تشعشع حرارتی: برخی دتکتورها از تکنولوژی تشعشع حرارتی استفاده میکنند تا تغییرات دما را در محیط تشخیص دهند. این تغییرات به عنوان یک نشانگر برای حضور گاز خطرناک به کار میروند.
سنسورهای تشخیص بصری: برخی از دتکتورها از لیزرها یا امواج فرابنفش برای تشخیص گازها استفاده میکنند. این تکنولوژی به اندازهگیری طول موج تغییر کرده توسط گازها برمیگردد.
سنسورهای اولیه و ترکیبی: برخی دتکتورها دارای سنسورهای ترکیبی هستند که از ترکیب چندین تکنولوژی مختلف برای افزایش دقت و قابلیت تشخیص استفاده میکنند.
با تشخیص تغییرات متناسب با نوع گاز، دتکتور سیگنال هشداری تولید میکند که به افراد حاضر اطلاع میدهد که در معرض خطر یک گاز خاص هستند. در صورت لزوم، این سیگنال به یک سیستم هشدار متصل میشود تا اقدامات ایمنی مورد نیاز انجام شود.
سنسورهای کاتالیستی: سنسورهای کاتالیستیدر دتکتورهای گازی یک نوع از سنسورهای شیمیایی هستند که برای تشخیص گازهای قابل اشتعال مورد استفاده قرار میگیرند. این نوع سنسورها از تکنولوژی کاتالیزورها برای تشخیص گازها استفاده میکنند.
چگونگی عملکرد سنسور کاتالیستی به این صورت
است:
کاتالیزور: در داخل این سنسور، یک کاتالیزور وجود دارد که معمولاً از مواد مانند پالادیوم، پلاتین یا رودیم تشکیل شده است. این کاتالیزور به عنوان یک ماده کمکی عمل میکند تا واکنش اکسایشی گازها را تسهیل کند.
اکسایش گاز: وقتی که گاز قابل اشتعال با هوا در محیط ترکیب میشود و به سطح کاتالیزور میرسد، واکنشی اکسایشی اتفاق میافتد. در این واکنش، گاز قابل اشتعال با هوا واکنش میکند و اکسیژن از هوا میگیرد.
تولید گرما: این واکنش اکسایش گاز با همراهی کاتالیزور باعث تولید حرارت میشود. این تغییر دما توسط سنسور اندازهگیری میشود.
محاسبه غلظت: با توجه به تغییرات دما واجتنابی که توسط واکنش اکسایشی ایجاد میشود، میتوان غلظت گاز را محاسبه کرد.
هشدار دهی: اگر غلظت گاز به یک سطح خطرناک برسد، دتکتور گازی اقدام به تولید هشدار میکند تا افراد موجود در محیط اقدامات ایمنی لازم را انجام دهند.
مزایای سنسورهای کاتالیستی شامل حساسیت بالا به
گازهای قابل اشتعال، عمر طولانی، و قابلیت استفاده در محیطهای مختلف میباشد. اما
باید توجه داشت که این سنسورها قابلیت تشخیص تعداد محدودی از گازها را دارند و برخی
تدابیر احتیاطی نیاز دارند تا از ترکیبات خاصی که ممکن است بر روی کاتالیزور تاثیر
بگذارند، محافظت شود.
برای تقسیم بندی دتکتورهای گازی، مبناهای
مختلفی وجود دارد. از جمله ثابت یا پرتابل بودن آنها
دتکتورهای گازی میتوانند بر اساس نوع و کاربری
آنها به دو دسته ثابت و پرتابل تقسیم شوند:
دتکتورهای گازی ثابت معمولاً در مکانهایی که نیاز به مانیتورینگ و شناسایی گازها در طولانی مدت وجود دارد، استفاده میشوند. این دستگاهها به یک نقطه خاص نصب میشوند و تا زمانی که نیاز به تغییر مکان نداشته باشند، در آنجا باقی میمانند. آنها به طور معمول در صنایع، کارخانهها، انبارها و مکانهایی که احتمال حضور گازهای خطرناک بالا استفاده میشوند. این دتکتورها معمولاً به یک سیستم مرکزی متصل میشوند که در صورت شناسایی گاز خطرناک، هشدار میدهد.
دتکتورهای گازی پرتابل به افراد امکان میدهند
که در محیطهای مختلف به تشخیص و اندازهگیری گازها بپردازند. این دستگاهها به
صورت دستی حمل میشوند و میتوانند به هر مکانی منتقل شوند. آنها به عنوان یک
ابزار تست و اندازهگیری مورد استفاده قرار میگیرند و معمولاً دارای نمایشگر و
انواع سنسورهای مختلفی هستند که میتوانند گازهای مختلف را تشخیص دهند.
هر دسته از این دتکتورها ویژگیها و کاربردهای
خاص خود را دارند و بسته به نیازها و شرایط محیطی متفاوتی که در آنها استفاده میشوند،
انتخاب میشوند.
نوع دیگری از تقسیم بندی
دتکتورها بر اساس نیازهای شهری و صنعتی است. دتکتور گاز شهری و دتکتور گاز صنعتی
هر دو به منظور تشخیص و اندازهگیری میزان گازهای مخرب در محیط استفاده میشوند،
اما کاربردها و ویژگیهای آنها ممکن است متفاوت باشند. در زیر توضیحاتی درباره هر
یک داده شده است:
کاربرد: دتکتور گاز شهری به منظور شناسایی و اندازهگیری میزان گازهای خطرناک در محیطهای شهری و مکانهای عمومی نظیر منازل، ادارات، هتلها و ... استفاده میشود.
انواع گازهای شناسایی: معمولاً دتکتورهای گاز شهری برای شناسایی گازهای مانند دیاکسید کربن و گازهای قابل اشتعال مانند متان و پروپان طراحی شدهاند.
مکان نصب: این نوع دتکتورها به صورت ثابت در مکانهای خاص نصب میشوند و معمولاً به شبکه گاز شهری وصل میشوند.
هشدار دهی: در صورت شناسایی میزان بیش از حد گاز خطرناک در محیط، دتکتور گاز شهری اعلام هشدار میکند.
کاربرد: دتکتور گاز صنعتی در محیطهای صنعتی و کارخانهها برای شناسایی و اندازهگیری میزان گازهای خطرناک مورد استفاده قرار میگیرد.
انواع گازهای شناسایی: دتکتورهای گاز صنعتی ممکن است برای شناسایی و اندازهگیری گازهای مختلفی نظیر گازهای سمی، قابل اشتعال، آمونیاک و ... طراحی شده باشند.
مکان نصب: این نوع دتکتورها ممکن است به صورت ثابت یا پرتابل باشند. دتکتورهای ثابت در موقعیتهای استراتژیک در محیطهای صنعتی نصب میشوند و به سیستم مرکزی متصل میشوند.
هشدار دهی: همچون دتکتور گاز شهری، در صورت شناسایی میزان بیش از حد گاز خطرناک، دتکتور گاز صنعتی نیز هشدار میدهد.
بنابراین، اصلیترین تفاوت میان دو نوع دتکتور
گازی در کاربردها و نیازهای محیطی که در آنها استفاده میشوند است
بنا به نیاز مصرف کنندگان، دتکتورهایی به صورت
ترکیبی با سایر دتکتورها ساخته و ارائه شدهاند که بنا به کاربردهای مختلف، مشخصات
و ویژگیها و کارکردهای مختلفی نیز دارند
دتکتور ترکیبی گازی حرارتی، یک دستگاه ترکیبی است که هم زمان قادر به شناسایی تغییرات دما (حرارت) و هم تشخیص وجود گازهای خطرناک میباشد. این دستگاهها عموماً برای افزایش ایمنی در مکانهایی که علاوه بر خطرات حرارتی، خطرات مرتبط با گازهای مخرب نیز وجود دارد، استفاده میشوند.
ویژگیها و کاربردهای این دستگاهها شامل موارد زیر میشود:
تشخیص حرارت: دتکتور ترکیبی حرارتی از یک حسگر حرارتی برای تشخیص تغییرات دما استفاده میکند. در صورتی که دما به سطح مشخصی افزایش یابد، دتکتور هشدار میدهد.
تشخیص گازهای خطرناک: این دستگاهها دارای سنسورهایی برای تشخیص و اندازهگیری میزان گازهای مخرب مانند دیاکسید کربن متان، پروپان و سایر گازهای خطرناک هستند.
مکان نصب: این دتکتورها عموماً در محیطهایی که همراه با خطرات حرارتی و گازی هستند، نصب میشوند. مثلاً در کنار اجاق گاز، در اتاقهای خواب و محیطهای صنعتی.
هشدار دهی: هنگامی که دتکتور ترکیبی حرارتی هم حرارت و هم وجود گازهای خطرناک را تشخیص دهد، اقدام به ایجاد هشدار میکند. این هشدار ممکن است از طریق صدا، نور، یا ارسال اطلاعات به سیستم اعلام حریق و سیستمهای ایمنی مخابراتی صورت گیرد.
دتکتورهای ترکیبی گازی حرارتی معمولاً در
منازل، کارخانهها، کارگاهها و مکانهای صنعتی کاربرد دارند. این نوع دتکتورها به
دلیل توانایی تشخیص هر دو خطر حرارتی و گازی، برای افزایش ایمنی افراد و جلوگیری
از حوادث ناشی از این خطرات استفاده میشوند.
دتکتورهای گازی بر اساس نوع گازی که تشخیص میدهند و ویژگیهای عملکردی خود، معمولاً به چند دسته تقسیم میشوند. در زیر تقسیمبندی رایج دتکتورهای گازی آمده است:
دتکتور گاز دیاکسید کربن: این دتکتورها برای تشخیص و اندازهگیری میزان دیاکسید کربن که یک گاز بیرنگ و بیبو است و در صورت انتشار از اتصال به منابع سوخت ممکن است منجر به مسمومیت از اتصال اکسیژن شود، استفاده میشوند.
دتکتور گاز هیدروکربن (متان، پروپان و ...): این دتکتورها برای شناسایی گازهای قابل اشتعال مانند متان (CH4)، پروپان (C3H8) و سایر هیدروکربنها استفاده میشوند. این گازها میتوانند در صورت نشت یا خروج به دور از مرکز آتش، منشعب شده و حوادث آتشسوزی ایجاد کنند.
دتکتور گاز گوگردی و دیگر گازهای سمی: این دتکتورها برای تشخیص گازهای سمی مانند گاز گوگردی که در محیطهای صنعتی مورد استفاده استفاده میشود، به کار میروند.
دتکتور گاز آمونیاک و دیگر گازهای شیمیایی: این دتکتورها برای تشخیص گازهای شیمیایی خطرناک مانند آمونیاک، کلر، فلورین و سایر ترکیبات شیمیایی به کار میروند.
دتکتور گاز اکسیژن: این دستگاهها برای اندازهگیری میزان اکسیژن در محیطهای کاری، به خصوص در مکانهایی که اکسیژن کافی وجود ندارد، استفاده میشوند.
دیدگاهها
مشاور در زمینه تجهیزات ایمنی ساختمان