سیستم اعلام حریق ساختمان

اگر سیستم اعلام حریق ساختمان نبود، آتش‌نشان‌ها هیچگاه نمی‌خوابیدند. ایمنی ساختمان شرط اول زندگی و حتی وارد شدن در یک ساختمان است. جایی که قرار است: سکونت، کار و جریان اصلی زندگی شکل بگیرد. سیستم اعلام حریق مراقب است که این جریان به خوبی راه خود را ادامه دهد. بدون خطر و بدون حریق.

فهرست مطالب

مقدمه

سیستم اعلام حریق، یعنی ساختاری که امنیت سازه را در برابر آتش سوزی حفظ می‌کند. این سیستم هوشمند و پیشرفته که حاصل سالها رشد تکنولوژی است توانسته است در کنار علوم دیگر، زندگی بشر را حفظ کند  آسیبها و خطرات را به حداقل برساند.

در این مقاله می‌خواهیم هرآنچیزی را که در مورد سیستم اعلام حریق نیاز دارید را مطرح کنیم. از تاریخچه، ساختار و اجزا و اجرا..

اعلام حریق درست است یا اعلان حریق؟

اعلان و اعلام حریق، هر دو درست و کاربردی هستند. دهخدا در لغتنامه خود اعلان را به معنای ظاهر و آشکار کردن و اعلام را به معنای آگاه کردن آورده است.

بنابراین اعلان حریق یعنی آشکار کردن اتفاقی که در حال رخ دادن است و اعلام حریق یعنی آگاه نمودن و نشان دادن وضعیت خطر. تجهیزاتی مثل آژیر و فلاشر، کارشان آگاه کردن است  و تجهیزاتی مثل دتکتورها کارشات اعلان حریق است. البته در این مقاله صرفا به واژه‎ی اعلام حریق می‌پردازیم که در عرف در برگیرنده‌ی مفهوم اعلان نیز هست.

تاریخچه سیستم اعلام حریق

تاریخچه سیستم اعلام حریق از طریق تلگراف به نوعی به ابتکار کورنلیوس اندرسون Cornelius Anderson)) در سال ۱۸۴۷ برمی‌گردد. این اختراع اولین نوع سیستم اعلام حریق بود که از طریق ارسال پیام‌های تلگرافی، اطلاعات لازم در مورد حریق ارسال می‌شد.

کورنلیوس اندرسون، یک مخترع اهل انگلیس بود که در زمینه فناوری‌های مربوط به اطفاء و اعلام حریق فعالیت می‌کرد. او با ایجاد این سیستم ابزاری قدرتمند برای اطلاع‌رسانی سریع در صورت وقوع حریق فراهم کرد.

این ابتکار مهم تا حد زیادی در توسعه فناوری‌های حریق‌نشانی و اعلام حریق تاثیرگذار بود و توسعه و بهبود سیستم‌های اعلام حریق را در دهه‌ها و سده‌های بعدی تسریع کرد. از آن زمان به بعد، سیستم‌های اعلام حریق به شکل پیچیده‌تر و موثرتری طراحی و استفاده می‌شوند تا در مواجهه با حریق‌های مختلف به افراد اطلاع داده شود و اقدامات اطفاء حریق به صورت سریع و موثر صورت گیرد.

سیستم اعلام حریق ساختمان چیست؟

هر وقت سخن از این سیستم می‌شود، همه‌ی ما یاد شستی‌های قرمز و کپسول‌های آتش نشانی و از همه مهمتر آژیرهای اعلام حریق می‌افتیم.

اما اعلام حریق در ساختمان، مثل یک سازمان بزرگ می‌ماند با بخش‌های مختلف که هرکدام وظیفه مخصوص به خود را دارند.

این سیستمها موظفند خطر را شناسایی کنند. خطر یعنی: دود، آتش، گاز سمی و قابل اشتعال و شعله. به محض اینکه خطر شناسایی شد آژیرها به صدا درمی‌آیند، به سیستم اطفا حریق دستور لازم داده می‌شود تا خطر هرچه زودتر مرتفع شود.

آتش چیست؟

سیستم اعلام حریق ساختمان از چه بخش‌هایی تشکیل شده

سیستم اعلام حریق ساختمان دارای تجهیزات و فرآیندهای متشکل از قطعات مختلف است که برای شناسایی و اعلام وقوع حریق در یک ساختمان به کار می‌رود. این سیستم به منظور افزایش ایمنی ساختمان و حفاظت از ساکنان و مال‌های آن طراحی و نصب می‌شود. سیستم اعلام حریق شامل این تجهیزات می‌شود:

پنل (پنل کنترل)

این بخش در واقع مغز ساختار و سیستم ایمنی ساختمان است. پنل اعلام حریق مرکزی است که اطلاعات را از حسگرها و دستگاه‌های اعلام حریق یا دتکتورها جمع‌آوری می‌کند و در صورت وقوع حریق یا مشکل در سیستم، اعلام و اطلاع رسانی می‌کند. این پنل معمولاً نمایشگرهای LED یا LCD برای نمایش اطلاعات دارد.

فرامین لازم بری فعال کردن آژیرها، اپرتورها و نیروهای امدادی نیز توسط این کنترل پنل صورت می‌گیرد.

منبع تغذیه

منبع تغذیه اولیه: این منبع تغذیه برق اصلی برای سیستم فراهم می‌کند تا از کارکرد پایدار سیستم اطمینان حاصل کند.

منبع تغذیه ثانویه (باتری اضطراری): در صورت قطعی برق اصلی، منبع تغذیه ثانویه که معمولاً شامل باتری‌ها است، برق سیستم را تامین میکند.

دستگاه‌های آغاز کننده

این دستکاه‌ها در دو نوع تعریف می‌شوند. برخی توسط انسان کار می‌کنند مثل شستی‌ها و برخی دیگر به صورت اتوماتیک، مانند دتکتورها این دستگاه‌ها نقش اساسی در تشخیص حریق دارند. آن‌ها می‌توانند شامل حسگرهای دود، حرارت یا گاز باشند. وقتی حسگرها تغییرات مشخصی را تشخیص می‌دهند (مثل افزایش دما یا حضور دود)، آغاز به اعلام حریق می‌کنند.

دتکتور چیست؟ چگونه کار می‌کند؟ چه انواعی دارد

 اطلاع‌رسانی

این اجزا به عنوان وسیله‌ای برای اطلاع‌رسانی به افراد در معرض خطر یا به مراکز کنترل مرتبط عمل می‌کنند. این ممکن است شامل زنگ‌ها، پیام‌های گفتاری، نمایشگرهای نوری و یا دستگاه‌های تکرار کننده باشد. مثلاً سیستم اعلام دستورات خود را از پنل اعلام حریق می‌گیرد و اولین کاری که می‌کند این است که آژیر یا جریان‌های اخطار را فعال می‌کند. البته در برخی موارد دستور آژی مستقیما از دتکتور صادر می‌شود.

تکرار کننده‌ها به افزایش دامنه اطلاع‌رسانی سیستم کمک می‌کنند. آن‌ها اطلاعات را از یک منبع اولیه به مناطق دورتر منتقل می‌کنند تا افراد در مکان‌های دورتر از حادثه آگاه شوند.

رابطها (مثل کنترل هوا)

این اجزا معمولاً برای کنترل داخلی ساختمان و فعالسازی اقدامات اطفاء حریق (مانند اطفاء اتوماتیک) به کار می‌روند. این رابطها به دستورات از پنل اعلام حریق پاسخ می‌دهند.از طرفی این رابطها ورودی‌های و خروجی‌های هوا را نیز کنترل میک‌کنند تااز گسترش آتش یا پخش دود جلوگیری شود.

اطفاء خودکار

گرچه سیستم اطفا حریق، ساختار متفاوتی دارد ولی در این مقاله، خیلی کوتاه به آن اشاره می‌کنیم.  اطفاء به طور کلی سیستمی جدای از اعلام است اما گاهی به نحوی طراحی شده است که با دریاقت دستور از سیستم اعلام حریق، اطفاء خودکار فعال می‌شود. این بخش به منظور اتخاذ اقدامات اطفاء حریق اتوماتیک اقدام می‌کند، مثلاً با فعال ساختن سیستم اسپرینکلر یا دیگر وسایل اطفاء حریق.

سیستم اعلام حریق با توجه به اهمیت ایمنی در محیط‌های مختلف نصب می‌شود و بر اساس استانداردهای ملی و بین‌المللی اجرا می‌گردد.

انواع سیستم اعلام حریق ساختمان

در مجموع سیستمهای اعلام حریق ساختمان در مجموع در سه دسته عمده قرار دارند:

سیستم اعلام حریق دستی:

در این نوع سیستم، فرد به صورت دستی با فشار دادن دکمه‌های خاص یا کشیدن دستگیره‌ها، حادثه حریق را به سیستم اطلاع می‌دهد.

سیستم اعلام حریق اتوماتیک:

در این نوع سیستم، تجهیزات و حسگرهای خودکار بر اساس شرایط خاص (مثلاً دما، دود، گاز و غیره) حوادث حریق را تشخیص می‌دهند و به طور خودکار به سیستم اعلام می‌کنند.

انواع سیستم‌های اعلام حریق اتوماتیک شامل:

سیستم اعلام حریق اتوماتیک متعارف:

این نوع سیستم‌ها از حسگرهای دود، حرارت و گازهای سمی برای تشخیص حریق استفاده می‌کنند و به طور خودکار اعلام حریق می‌کنند.

سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر:

این سیستم‌ها امکان تعیین مکان دقیق حریق را دارند و می‌توانند اطلاعات مکانی را به سیستم‌های مرکزی یا مراکز کنترل مرتبط ارسال کنند. به طور مثال مشخص کنند در کجای ساختمان دود یا شعله شاهده شده است.

سیستم اعلام حریق بی‌سیم:

در این نوع سیستم، تجهیزات بدون سیم برای ارتباط و ارسال اطلاعات به سیستم مرکزی استفاده می‌شوند. این نوع سیستم به دلیل نداشتن سیم‌های ارتباطی فیزیکی، نصب و استفاده آسان‌تر است.

هر کدام از این انواع سیستم‌ها مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند و بسته به نیازها و محیط استفاده، انتخاب می‌شوند.

استانداردهای سیستم اعلام حریق ساختمان

سیستم‌های اعلام حریق ساختمان باید بر اساس استانداردها و مقررات مشخصی طراحی و نصب شوند تا اطمینان حاصل شود که در صورت وقوع حریق، سیستم به درستی عمل کند. در اینجا چندین استاندارد مرتبط با سیستم‌های اعلام حریق آمده است:

EN 54: سری استانداردهای اروپایی برای تجهیزات اعلام حریق

EN 54-1: شرایط عمومی و آزمون‌ها برای تجهیزات اعلام حریق.

EN 54-2:  دستگاه‌های اعلام حریق - زنگ‌ها.

EN 54-3:  دستگاه‌های اعلام حریق - حسگرهای دود.

EN 54-4: دستگاه‌های اعلام حریق - اعلام‌کننده‌های آدرس‌پذیر.

NFPA 72: استاندارد ملی آمریکا برای سیستم‌های اعلام حریق

این استاندارد شامل مقررات و دستورالعمل‌های کامل برای نصب، طراحی و اجرای سیستم‌های اعلام حریق در ایالات متحده آمریکا است.

BS 5839: استاندارد بریتانیا برای نصب و استفاده از سیستم‌های اعلام حریق.

این استاندارد شامل دستورالعمل‌ها و راهنمایی‌ها برای طراحی، نصب و استفاده از سیستم‌های اعلام حریق در بریتانیا می‌باشد.

AS 1670:  استانداردهای استرالیا برای نصب و استفاده از سیستم‌های اعلام حریق. این استاندارد شامل الزامات و رهنمودهای کلان برای نصب و استفاده از سیستم‌های اعلام حریق در استرالیا است.

UL 864: استاندارد آزمایش و تایید سازگاری برای تجهیزات اعلام حریق و کنترل سیگنال‌ها.

این استاندارد توسط آزمایشگاه‌های آزمون و تایید مستقل در ایالات متحده صادر می‌شود و به منظور تایید کیفیت و عملکرد تجهیزات اعلام حریق مورد استفاده قرار می‌گیرد.

توجه داشته باشید که هر کشور ممکن است استانداردها و مقررات ملی خود را برای سیستم‌های اعلام حریق داشته باشد. بنابراین، در هر صورت، مهم است که از استانداردهای محلی و ملی مربوط به منطقه خود آگاه باشید و طبق آنها عمل کنید.